Molotovs toverlantaarn, Rachel Polonsky

Met de kerst kreeg ik dit bijzondere boek van mijn ouders. 'Molotovs toverlantaarn' van Rachel Polonsky is een verhaal over Rusland, over de geschiedenis, de literatuur, de mensen, de gewoonten en het land zelf.

Het begin van het eerste hoofdstuk vond ik moeilijk om door te komen. Hierin vertelt de schrijfster hoe zij met haar echtgenoot in Moskou kwam te wonen in een appartement in de Romanovlaan. In het appartement boven hen had Molotov gewoond en zij mag in deze woning kijken. Het blijkt dat Molotovs bibliotheek er nog is en zijn toverlantaarn. Zij begint dan met de beschrijving van dit appartementengebouw en de geschiedenis van de mensen die in de straat hebben gewoond. Heel vaak is dit heel verwarrend omdat ze in één alinea verschillende onderwerpen door elkaar uit wil leggen.

Maar opeens zat ik ‘in’ het boek, en het heeft me niet meer losgelaten.

In de hoofdstukken die volgen gaat de schrijfster naar verschillende steden in Rusland en beschrijft wat ze tegenkomt, maakt verbanden met de boeken in de bibliotheek van Molotov. Ze reist van het noorden naar het oosten, naar Moermansk, naar het land van de Kozakken en de steppes. Ze vertelt over de banja’s (badhuizen), de datsja’s (buitenhuizen), de musea die ze tegenkomt en de mensen die er wonen, gewoond hebben en erover geschreven hebben.

Het gaat niet echt over Molotov. Natuurlijk komt hij een aantal malen voor, hij heeft tenslotte een grote rol gespeeld in de geschiedenis van de Sovjet Unie, maar hij is meer het uitgangspunt vanwaar zij haar poging tot analyse van Rusland begint.

Dit boek is niet alleen een geschiedenis, het is ook een literatuurverhandeling, een reisdagboek en vooral een poging om de Russen, die toch een vrij ongrijpbaar volk vormen, dichterbij te brengen.

Alle reizen en beschrijvingen samen vormen eigenlijk de toverlantaarn, de toverlantaarn van Rusland. Steeds zie je een nieuw stukje en wordt er een ander deel belicht.

In veel recensies was er kritiek op de hoeveelheid namen en personen Polonsky opvoert, alsof je het boek niet zou kunnen begrijpen zonder een studie Rusland kunde of een graad in de Russische taal en letterkunde. Natuurlijk komen er heel veel mensen in het boek voor en vooral heel veel schrijvers, boeken en publicaties, en de schrijfster legt niet altijd uit wie wie is. Zoals een recensent zei zou een namenlijst achterin wel fijn zijn geweest. Ik weet misschien iets meer van de geschiedenis van Rusland dan sommige anderen, maar in de Russische literatuur ben ik niet zo heel erg thuis. Maar voor mij was dat geen bezwaar om enorm van dit boek te genieten.