Publieke werken, Thomas Rosenboom

Walter Vedder is een kastenbouwer in Amsterdam die op het bouwen van violen is overgestapt. Hij woont vlak bij de plek waar het nieuwe Centraal Station gebouwd wordt.

Vedder is misschien maar een ambachtsman, maar hij is ervan overtuigd dat de hoge heren hem niets kunnen vertellen. Hij heeft er verstand van, ondanks dat hij niet gestudeerd heeft, en onder pseudoniem zendt hij brieven naar de krant om te fulmineren tegen verschillende nieuwe Publieke Werken en vooral tegen de, in zijn ogen, foute plaatsing daarvan.

Een nieuw hotel, het Victoria hotel,  zal gebouwd worden op de hoek waar Vedder woont, en Vedder en zijn buren zullen worden uitgekocht. Dit is voor Vedder het moment om alles in de strijd te gooien. De hoge heren hoeven niet te denken dat hij zomaar akkoord gaat met elk bod, ze hebben hem tenslotte nodig en hij is vastbesloten om zich niet te laten kennen. Wat hem betreft zijn de onderhandelingen begonnen en het eerste bod is nog maar het begin.

In Hoogeveen woont zijn neef Chris Anijs, die de apotheek De twaalf apostelen drijft. Anijs is boven zijn stand getrouwd met de dochter van de oude apotheker. Anijs zelf waant zich de spil van het sociale leven in Hoogeveen en is overal bij betrokken. Dat hij geen goede diploma’s heeft en dat de notabelen van het dorp niet meer bij hem langskomen, is hem een doorn in het oog, hoewel hij zich zelf ervan overtuigd heeft dat hij dat diploma helemaal niet nodig heeft (want wat zegt zo'n diploma eigenlijk?).

In het veen achter Hoogeveen wonen de turfstekers in plaggenhutten, een vergeten en verdoemd volk in een met uitsterven bedreigd bestaan. Anijs ziet zichzelf als de enige man die zich om deze mensen bekommert. Hij begint met het geven van medisch advies en daar blijft het niet bij. Anijs wil deze mensen blijvend helpen.

Als de ambities van de beide neven bij elkaar komen, om een verdoemd volk naar het beloofde land te leiden zoals Mozes heeft gedaan, met het nog niet verdiende geld van het Victoria Hotel, moet het wel mislopen.

Kort geleden heb ik de nieuwe speelfilm gezien die van het boek is gemaakt en dit was voor mij een reden Publieke werken weer te herlezen.
Thomas Rosenboom gebruikt prachtige zinnen met allerlei in onbruik geraakte woorden om de sfeer van de 19e eeuw goed weer te geven. Dit doet wat mij betreft geen moment afbreuk aan het leesgemak of het leesplezier, het laatste wordt er juist alleen maar door vergroot. 

Heel knap zie je de beide neven, twee mannen met gefnuikte ambities, zich steeds groter opblazen dan ze werkelijk zijn. En je ziet heel duidelijk hoe ze beiden de werkelijkheid uit het oog verliezen en zichzelf vervreemden van hun eigen wereld. Een wereld die best heel aangenaam zou kunnen zijn, als ze het maar zouden zien. 

Vedder weet de toon met Theo, de weesjongen voor wie hij als een vader zorgt, maar niet meer te treffen en ziet met lede ogen deze relatie verslechteren. Anijs kan de aansluiting met de overigen in Hoogeveen niet meer vinden en ook de relatie met Martha, zijn vrouw, lijdt hieronder.

Publieke werken is een meesterlijk verteld verhaal en ik weet eigenlijk niet waarom ik tot op heden nog niets anders van Thomas Rosenboom gelezen heb.

Vedder en Anijs
De film die kort geleden is gemaakt van dit boek, vond ik ook mooi. Gijs Scholten van Aschat als Walter Vedder en Jacob Derwig als Chris Anijs brengen de personages tot leven. 

Ook de Veldelingen, met name Pet Bennemin, gespeeld door Juda Goslinga wist mij te ontroeren. De diep-trieste armoede van de turfstekers in de plaggenhutten wordt ook heel goed zichtbaar.

Natuurlijk moeten ze sommige dingen inkorten of een bepaald gegeven op een andere manier duidelijk maken. Dat is allemaal niet erg en over het algemeen vond ik dit vrij goed gedaan.

Wat echter niet goed uit de verf kwam, en dat viel me pas op bij herlezing van het boek, is de relatie tussen Vedder en Theo. In het boek is het een wees waar Vedder zich om bekommert, met alle problemen van dien en in de film is het zijn zoon. Hier had men meer mee kunnen doen, want Theo bleef in de film een beetje van bordkarton.

Dat ze de manier waarop de Veldelingen in Amerika kunnen blijven hebben veranderd vergeef ik ze wel, en dat de laatste scene met Anijs en zijn vrouw wat onnodig sentimenteel was en teveel een gelikt Hollywood einde aan het verhaal wilde breien ook, ondanks dat het oorspronkelijke boeken-einde beter bij het verhaal past.  

Maar verder is het prachtig om Amsterdam in de 19e eeuw te zien, dat is echt heel knap en mooi gedaan. De bouw van het Centraal station (het stond de afgelopen jaren alweer in de steigers, dus wat dat betreft bood het een vertrouwde aanblik) en het hotel worden schitterend in beeld gebracht, je waant je echt in het 19e eeuwse Amsterdam. Heel mooi. 

Even nog een waarschuwing, je moet je wel even schrap zetten bij de eerste scene, die vrij heftig is. Ik schrok daar in ieder geval nogal van, maar daarna krijg je een prachtige film.

Uitgegeven in: 1999 door uitgeverij Quierido
Als Rainbowpocket in 2008 (mijn versie)
Bladzijdes: 488

Reacties

  1. Ik vond het boek subliem en twijfel nog of ik naar de film zal gaan, maar als ik jou zo lees, kan ik dat gerust doen.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ja, ze hebben wel een aantal dingen veranderd en aangepast, maar over het algemeen vond ik dat niet erg. En het 19e eeuwse Amsterdam is erg mooi gedaan. Ik heb ervan genoten!

      Groetjes,

      Verwijderen
    2. Ik heb de film gisteren gezien en heb het meest genoten van hoe knap het negentiende-eeuwse Amsterdam in beeld werd gebracht. Het sentimentele Hollywood-einde dat je noemt, was inderdaad zo mierzoet dat zelfs de vriendin die het boek niet had gelezen meteen doorhad de filmmakers het hadden toegevoegd.
      Verder heb ik me maar aan één ding echt geërgerd en dat was dat alle Hoogeveeners (zelfs de straatarme turfstekers) met een uitgesproken Randstadaccent spraken. Niet om aan te horen.
      Toch was het al met al een heel aardige film, die uiteraard met geen mogelijkheid kan tippen aan het boek, maar dat kun je ook amper verwachten.

      Verwijderen
    3. Haha, dat is me niet eens opgevallen moet ik bekennen, van die accenten! Maar zo let iedereen weer op andere dingen.
      En wat ze met computers tegenwoordig kunnen maken is wel heel erg knap!

      Groetjes,

      Verwijderen
  2. Ik moet nog naar de film, maar het boek, jaren geleden gelezen alweer, vond ik schitterend. Wat ik er vooral zo mooi aan vond was dat je als lezer wil ingrijpen in het boek als al die mensen gaan emigreren en je als lezer weet dat het geld dat er daarvoor zou zijn er helemaal niet is. Alleen, je kan als lezer helemaal niet ingrijpen, want het is een gesloten verhaal, gesloten fictie. Ik formuleer het een beetje krom, maar je snapt misschien wel wat ik bedoel.

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik begrijp precies wat je bedoelt, ik herken het namelijk helemaal. Je zit bijna met schietgebedjes af te vuren 'doe het niet, doe het niet, oh, als dit maar goed komt', zowel in de film als in het boek. Je weet dat het wel mis moet lopen, maar gelukkig (even een spoiler) voor de meest kwetsbare groep komt het goed. En dan ben je helemaal opgelucht!

      Groetjes,

      Verwijderen
  3. Ik heb ze allebei nog tegoed, lucky me ;)
    Wat raad je aan, eerst de film of eerst het boek? Of is een van beiden voldoende, en zo ja, welk?
    Groetjes, Wim

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Ik zou met het boek beginnen, want dan heb je toch meer achtergrond en idee van hoe en wat, denk ik. En als je dan nog tijd hebt en zin, lekker naar de film!

      Groetjes,

      Verwijderen
    2. Inderdaad, eerst het boek. Ook vanwege de bijzondere taal. Er is ooit een iemand bezig geweest de woorden die Rosenboom gebruikt en die niet in het Nederlands bekend zijn, te rubriceren.

      Verwijderen
    3. Oh wat een geweldig lijstje zal dat zijn! Hij gebruikt zulke mooie woorden, je zou ze bijna weer in het dagelijks gebruik terug willen laten komen.

      Groetjes,

      Verwijderen
  4. Wat goed dat je het nog eens gelezen hebt! Ik las 'Publieke werken' in 2008 en vond het toen pittig maar wel heel goed. De film was een feest van herkenning, al zijn er ook altijd zaken waarvan je denkt 'dat had ik anders gedaan' ;) Het is in elk geval heel knap gemaakt en altijd als die huisjes in het hotel zie denk ik weer aan dit verhaal...

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Die punten zijn er altijd in een film :-D, die momenten waarop je denkt'nee, zou ik niet zo hebben gedaan'. Maar over het algemeen vond ik het goed en als ze dingen inkorten enzo dan is dat logisch, in een film moeten ze nu eenmaal anders werken dan in een boek.
      Het boek vond ik trouwens weer even mooi als de eerste keer, echt een meesterwerk wat mij betreft.

      Groetjes,

      Verwijderen
  5. Ik heb ze ook beiden nog tegoed, lijkt me erg de moeite waard allebei. Mooie bespreking!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Dank je, Koen, vooral het boek zal jou bevallen denk ik zo.

      Groetjes, Bettina

      Verwijderen
  6. Ik vond dit echt een geweldig boek dat ik heel graag heb gelezen. Op de één of andere manier heb ik geen zin om naar de film te kijken, juist omdat het boek zo'n krachtige indruk op me heeft gemaakt. Gelukkig kan ik via jou toch een graantje meepikken, dank je wel!

    BeantwoordenVerwijderen
    Reacties
    1. Voor mij deed de film geen afbreuk aan het boek, maar het boek is oneindig veel mooier, dat zeker!
      Dus fijn dat je via mijn bespreking toch een beetje een idee krijgt :-)

      Groetjes,

      Verwijderen

Een reactie posten

Populaire posts